"çartizm" ne demek

Çartizm, 1838'den 1850'ye kadar olan dönemde, İngiltere'de, politik reformlar için işçi sınıfının verdiği mücadeleye ve bu mücadele etrafında şekillenen işçi hareketine verilen isimdir. Tarihte, bu büyüklükte ve ülkesel boyutta ortaya çıkan ilk örgütlü işçi eylemidir. Adını 1838'de yayınlanan altı maddelik People's Charter ("halk bildirgesi" olarak dilimize çevrilebilir) isimli bildiriden almaktadır. 1839'dan başlayarak, bu hareket toplumda yaygın taraftar ve destek sağladı. Özellikle İngiltere'nin kuzeyinde, Doğu Midlands'da, Potteries'de, Black Country'de ve Güney Galler'de yaygın destek buldu. 1848 yılında, emekçi kesiminden milyonlarca kişi, taleplerini içeren bir dilekçeyi imzalayarak Avam Kamarası'na sundu. Bu esnada hareketin elde ettiği kitlesel destek zirve yapmıştı. Emekçi grupların amacı, bu dilekçenin yarattığı siyasal etkiyi de kullanarak ve bunu kitlesel gösterilerle destekleyerek politikacılar üzerinde baskı oluşturmak ve toplumun içinde bulunduğu sefalete ve yoksulluğa dikkat çekerek, siyasi otoritenin yaşam koşullarının iyileştirilmesi yönünde eyleme geçmesini sağlamaktı. Özellikle Güney Galler ve Yorkshire'da bazı şiddet ve isyan eylemleri gerçekleşmiş olsa da, Çartist hareket amacına ulaşmak için yasal yolları kullanmakta ve anayasal çerçeve içinde kalmakta kararlıydı.

People's Charter adı verilen ve daha demokratik bir sistem için reformlar talep eden altı maddelik bildiri, şu somut istekleri içermekteydi:

1. Suçlu olmayan ve akıl sağlığı yerinde olan, 21 yaş üstünde her erkek oy verme hakkına sahip olmalıdır.
2. Oylamanın gizliliği sağlanmalıdır.
3. Parlamento üyesi olmak için, "zenginlik" veya "toprak sahibi olma" zorunluluğu olmamalı, herkesin seçilme hakkı olması sağlanmalıdır.
4. Parlamenterlere, yaptıkları bu iş karşılığında yeterli bir ücret ödenmelidir.
5. Tüm seçim bölgeleri, eşit sayıda seçmene denk gelecek sayıdaki oyla temsil edilmelidir.
6. Seçimler her yıl yenilenmelidir.

Çartizm, 18. yüzyılda, Sanayi Devrimi ile birlikte başlayan toplumsal bozulmaya, yoksullaşmaya ve kötü çalışma koşullarına karşı yürütülen mücadelelerin, hoşnutsuzluk içindeki kitlelerin daha fazla demokrasi taleplerinin, 19. yüzyılda kitlesel eylemler olarak tezahürüdür denilebilir. Bu hareket o dönemde diğer radikal hareketlerden çok daha fazla toplumsal destek sağlamıştır. Çartizm'in vücut bulmasında, ücret kesintileri, yaygın işsizlik gibi ekonomik sebepler de göz ardı edilmemelidir.Malcolm Chase, Chartism: A New History (2007)Boyd Hilton, A Mad, Bad, and Dangerous People?: England 1783–1846 (2006) pp 612–21