Vikipedi
Delâlet (edebiyat)
İki başlıkta incelenir:
- Sözle alakalı olmayan delâlet (gayr-i lafzi delâlet): Bu da ikiye ayrılır:
- Delâlet-i vaz’iyye: Sözcükle anlamı arasında sözle ilgili olmayan çağrışıma dayalı bir bağlantı vardır. Şemsiyenin yağmuru anımsatması gibi.
- Delâlet-i akliye: Parçanın bütünü, eserin yayıncısını, kainatın Allah’ı anımsatması gibi.
- Sözle alakalı delâlet (Lafz-ı delâlet): Bu da üçe ayrılır:
- Delâlet-i mutabıkiye (Uygunluk): Sözün, ifade ettiği şeyin bütününü ifade etmesidir. Örneğin ev denince bütün odalarının akla gelmesi gibi.
- Delâlet-i tazamuniye: Sözün ifade ettiği şeyin bir bölümünü ifade etmesidir. Musluktan çeşme, evden oda gibi.
- Delâlet-i iltizamiye: Sözün kendi anlamı için gerekli olan bir başka anlamda kullanılmasıdır. Eli açık, gönlü geniş, ağzı sıkı gibi.