Vikipedi
Deylem ( Arapça: ديلام, Farsça: دیلمان), Hazar Denizi'nin batısındaki dağlık bölgenin tarihî adı. Doğusundaki Taberistan (bugünkü Mazenderan) batısındaki Gilan da geniş anlamla tarihî Deylem bölgesinin içine alınır.
Dağlık bölgesi olduğundan Arapların ilerleyişinden korunmuş ve geç İslamlaşmıştır. Kethüdalar tarafından yönetilen Deylemliler 9. yüzyılında Zeydiye mezhebinin misyonerlik faaliyetinin sonucu Şiiliği kabul etmişlerdir. İslam tarihçisiTDV, İslam Ansiklopedisi, cilt: 21, sayfa: 26 Ali İbnü'l-Esîr Deylemliler için şöyle söyler: "Deylemliler Şii dinini benimsediler."Minorsky, 1964: dipnot 63: 30 Müslümanlığa geçmeden önce bölge halkının çoğu Zerdüştlük inancına mensuptu.
Deylemliler Sasaniler döneminden itibaren Süvari olarak önemsenmiş, Gazneliler ve Fatımiler gibi İslâm devletlerinde de paralı asker olarak kullanılmıştır. Nizamül Mülk te Siyasetname eserinde Türkler ile Deylemlilerin asker ocaklarında kullanılmalarını tavsiye etmiştir.
Deylemliler BüveyhîlerMinorsky, 1965: 192-93 ve Can Hanedanlığı gibi devleti kurmuşlardır.
Deylem bölgesinin merkezlerinden Alamut Kalesi İsmaililerin kolu olan Nizarilerin eline geçince onların fedaileri olarak da kullanılmışlardır.
Deylemliler, bölgedeki işgal ve gelişmelerden sonra bu bölgeyi de terk ederek Fırat, Murat(Dicle) nehirleri ve Dersim bölgesine 933-1055 yıllarında yerleşirler. Bölgenin yerli halkıyla kaynaşarak bugünkü Zazalar olduğu düşünülür.Zaza Tarihi Sawdi-Bulak, El' V.Minorsk,Daylam.La Domination des Dailamites,Paris,1932,P:V