"dil" ne demek

• isim Ağız boşluğunda, tatmaya, yutkunmaya, sesleri boğumlamaya yarayan etli, uzun, hareketli organ, tat alma organı
  "Ağzımı dolduran kocaman dil, kelimelere yer bırakmıyor ki..." - Y. Z. Ortaç
  
• Birçok aletin uzun, yassı ve çoğu hareketli bölümleri
  "Terazi dili."
• Büyükbaş hayvanların haşlanıp pişirildikten sonra yenebilen dili
  "Birkaç dilim ekmek, ince bir iki dilim peynir veya dil, bazen de haşlanmış bir sebze yemeği." - S. F. Abasıyanık
  
• Ayakkabı bağlarının ayağı rahatsız etmemesini sağlayan ve bağ altına rastlayan saya parçası
  
• coğrafya Kıstak
  
• denizcilik Makaraların ve bastikaların içine yerleştirilmiş olan, üzerinden geçirilen halatı istenilen yöne çevirmeye yarayan, çevresi oluklu, küçük döner tekerlek
  "İki dilli makara."
• müzik Bazı üflemeli çalgılarda titreşerek ses çıkaran ince metal yaprak
  
• Anahtar
  

Ağız boşluğunda bulunan, çizgili kaslardan oluşmuş, lokmanın biçimlenmesinde, yutma, tat alma ve konuşmanın biçimlenmesinde görev alan çok hareketli bir organ, glossa, lingua.

Ağız boşluğunun alt bölgesinde bulunan, çok tabakalı yassı epitelle sarılmış çizgili kastan yapılmış olduğu için serbestçe hareket edebilen, arka tarafta dil kemiğine bağlı olan bir organ.

Döküm ya da boşaltma sırasında, erimiş metalin kalıp duvarlarına sıçrayıp, erken katılaşması sonucunda oluşan yüzey kusuru.

Kurma kuralları gereği oluşturulan, anlam kuralları gereği de yorumlanıp anlam kazanan deyimler dizgesi. Krş.. sözedilen dil, sözeden dil, biçimsel dil, biçimsel dizge, tek çeşitli dil, çok çeşitli dil, altdil.

Cinsiyet: Erkek

1. Tat alma organı.

2. İnsanların düşündüklerini ve duyduklarını bildirmek için sözcüklerle veya işaretlerle yaptıkları anlaşma.

3. Tutsak, esir.

4. Körfez, koy.Cinsiyet: Erkek Gönül, yürek, kalp.

bk. ok.

(I) Anahtar. (-Gaziantep; Deliilyas *Şarkışla -Sivas)

Bir toplum üyelerinin birbirlerine düşünce ve dileklerini anlatmak amacıyla kullandıkları, ilgili toplumca benimsenen ses simgelerinden oluşan ve belirli bir düzene göre işleyen kültürel dizge. bk. yaşayan dil, tümbireşimli dil, törensel dil, temel dil, ölü dil.

Bir insan topluluğu içinde kullanılan sözlü dillik yollarının bütünü (bk. Dillik). Diller türlü bakımlardan sınıflanır. Yaygınlık ve nitelik bakımından: KAMU DİLLERİ (L. Communes), ÖZEL DİLLER (L. Spéciales), GİZLİ DİL (L. secrète), RESMİ DİL (L. officielle), UYGARLIK DİLLERİ (L. de civilisation), GENEL DİL (L. générale), DÜNYA DİLİ (L. mondiale); aynı dilin türlü halleri bakımından: KONUŞULAN DİL (L. courante ou parlée), HALK veya KONUŞMA DİLİ (L. vulgarie ou populaire), TEKLİFSİZ DİL (L. familière), " AŞAĞILIK DİL (L. triviale), BİLİM DİLİ (L. savante), MESLEK DİLİ (L. de profession), SINIF DİLİ (Standespraehe /Alm./), EDEBİYAT DİLİ (L. Littéraire), DİPLOMATLIK DİLİ (L. diplomatique), ŞİİR DİLİ (L. poétique, TEKNİK DİLİ (L. technique) ; Kullanış bakımından YAŞIYAN DİL (L. vivante), AŞNI DİL (L. archaïque), ÖLÜ DİL (L. morte) ; anlık bakımından: ARI DİL (L. pure), KARMA DiL (L. mixte) ; doğuş bakımından : DOĞAL DİL (L. naturelle), YAPMA DİL (L. artificielle), EVRENSEL veya ULUSLARARASI DİL (L. universelle ou internationale), FİLOZOF İŞİ DİL (Langue philosophique) ; konuşana olan yakınlığı bakımından: ANA DİLİ (L. Maternelle), ULUSAL DİL (L. nationale), BENİMSEK DİL (L. adoptée), YABANCI DİL (L. étrangère) gibi sınıfları vardır. Diller bir ée aralarındaki kuruluş farkları bakımından sınıflara ayrılırlar. Fikrin türlü öğelerini (Fran. de la maison gibi) ayrı ayrı kelimelerle veya (evin gibi) tek kelime ile anlattıklarına göre: ÇÖZÜMLÜ DİLLER (L. analytiques) ve BİREŞİMLİ DİLLER (L. synthétique) ; cümle öğelerinin sırası değişip değişemediğine göre: DEĞİŞİR SIRALI DİLLER (L. transpositives) ou inverses) ve DEĞİŞMEZ SIRALI DİLLER (L. analogues) ; öğelerini düzenledikleri tarza göre: AYRILI DİLLER (L. isolantes), YANDAŞLAYICI DİLLER (L. juxtaposantes), GÖVDELEYiCi, TOPARLAMALI, KAPSAMALI, TOPTAN ANLATIMLI veya ÇOK BİREŞİMLİ DİLLER (Incorporantes, Agglomérantes, Encapsulantes, Holophrastiques ou Polysynthétiques), BİTİŞİMLİ DİLLER (L. agglutinantes), TANELİ DİLLER (L. atomiques), MALGAMALI DİLLER (L. amalgamantes), KAYNAŞMALI DİLLER (L. fusionnelles) ; bükünlü olup olmadıklarına göre: BÜKÜNLÜ veya ŞEKİLLEMELİ DİLLER (L. flexionnelles, forniatives ou à mots proprement dits), ve ŞEKİLLEMESİZ DİLLER (L. non-formatives ou à mots apparents, à mots-phrases) ; aralarındaki hısımlığa göre: ANA DİLLER (Langues-mères), KARDEŞ DİLLER (Langues-soeurs), KAYNAK DİLLER (L. communes), İLKEL DİLLER (L. primitives), TÜREME DİLLER (L. dérivées).

Ağız boşluğunun alt bölgesinde bulunan ve özgür olarak hareket edebilen etli bir uzantı olup ard ucundan dil kemiğine bağlıdır.

Durumunu öğrenmek için düşmandan ele geçirilen tutsak.

İnsanlar arasında karşılıklı haberleşme aracı olarak kullanılan; duygu, düşünce ve isteklerin ses, şekil ve anlam bakımından her toplumun kendi değer yargılarına göre biçimlenmiş ortak kurallarının yardımı ile başkalarına aktarılmasını sağlayan, seslerden örülü çok yönlü ve gelişmiş bir sistem. Türkçe, Almanca, Çince, İngilizce, Japonca gibi. Dünya üzerinde konuşulan diller, a) Köken, b) Yapı bakımından sınıflandırılmaktadır. Köken bakımından yapılan sınıflandırmada, bilinmeyen devirlerde aynı ana dile bağlanan bir köken akrabalığı söz konusudur. Hint-Avrupa, Hami-Sami, Fin-Ugur, Ural ve Altay dil aileleri bu temeldeki bir sınıflandırmaya dayanan dil aileleridir. Dünya dilleri yapı bakımından da tek heceli diller (İsolierende Sprachen, isolating kanguages, monosyllabic languages.), eklemeli diller (agglutinierende Sprachen, agglutinative languages) ve çekimli diller (flektierende Sprachen, inflected languages) olmak üzere üçe ayrılır. Her dil taşıdığı söz hazinesine, kullandığı alanlara, yaşayıp yaşamadığına ve toplumun içinde onu kullanan kesimler açısından taşıdığı farklı özelliklere göre konuşma dili, yazı dili, halk dili, aydın dili, bilim dili, edebî dil, kültür dili, millî dil, ortak dil, resmî dil, yaşayan dil, ölü dil olarak da sınıflandırılabilir. Bunlara bk.

Azerbaycan Türkçesi: dil; Türkmen Türkçesi: dil; Gagauz Türkçesi: dil; Özbek Türkçesi: til; Uygur Türkçesi: tii; Tat: tel; Başkurt Türkçesi: tel; Kmk: til; Krç.-Malk.: til; Nogay Türkçesi: til; Kazak Türkçesi: til; Kırgız Türkçesi: til; Alt:: til; Hakas Türkçesi: tîl; Tuva Türkçesi: tıl; Şor: til; Rusça: yazık

Simgeler ve sözcükler oluşturmak için tanımlanmış bir damga takımı ve bunların, anlamlı bir iletişim aracı olarak deyimler ve tümceler (ya da bir örü) oluşturmak üzere kullanımım yöneten sözdizim kuralları takımı, örn. Türkçe, İngilizce, COBOL, FORTRAN. bk. izlenceleme dili.

İnsana türlü etkinlik süreçleri içinde düşünce ve duygularını anlatma olanağı vererek bilme ve iletişme işlevlerini yerine getiren, toplumsal üretimin gelişmesiyle birlikte ortaya çıkıp gelişen söz düzeni.

Kadının cinsiyet organının üst kısmında bulunan pek duygun küçük bir organ, bızır.

İnsanların duygu ve düşüncelerini bildirmek üzere sözcüklerle veya gereçlerle yaptıkları anlaşma: Türkçe, Fransızca, İngilizce, Almanca veya işaret dili vb.

Dil veya lîsan, insanlar arasında anlaşmayı sağlayan doğal bir araç, kendisine özgü kuralları olan ve ancak bu kurallar içerisinde gelişen canlı bir varlık, temeli tarihin bilinmeyen dönemlerinde atılmış bir gizli anlaşmalar düzeni, seslerden örülmüş toplumsal bir kurumdur.Prof. Dr. Muharrem Ergin, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basım, İstanbul, 2008, s. 3

Dil, birbirleriyle yakın ilişkili iki farklı tanımın kullanımını belirtir. Tekil anlamda dil, genel bir olgudur veya mesela Almanca veya Çince gibi somut bir dili ifade eder. Burada dil genel anlamda bir olgu olarak ele alınmaktadır.

Dil, iki farklı görüş açısı altında tanımlanabilir:

1. İnsanlar arasındaki anlaşmayı sağlayan bir araç olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda dil, kelimelerden oluşan, yani vücut dili gibi sözlü olmayan iletişim biçimlerinin yanı sıra insanların en etkili iletişim şekli olan sözlü iletişimi tanımlar. Dil, ses dalgaları aracılığıyla akustik olarak ve kelimeler aracılığıyla veya işaret dilinde olduğu gibi işaretler aracılığıyla görsel olarak aktarılır (“İşaret dili” ile karşılaştırınız). Ayrıca dokunma vasıtasıyla dokunsal işaretlerle veya Lorm’lar aracılığıyla aktarılır. Birbirlerini görmeyen ve duymayan insanlar arasında yazı ile bir iletişim mümkündür (“Yazı dili” ile kıyaslayınız. Konuşma dilinin ve yazı dilinin tanımları). Dil, anlambilimsel bilgiler içeren bir kelime hazinesine sahiptir ve dilin, kelimelerin birbirleriyle ilişki kurmasını sağlayan bir dil bilgisi yapısı vardır. Bir dilin en küçük parçası kelime, jest veya seslenmedir. Konuşmacıda olan hemen hemen aynı bilgi dinleyicide de olduğuna güvenilirse etkili bir iletişim sağlanmış olur. Bu bakımdan kelimeler bilinçli olarak seçilmiş sembollerdir ve aynı şekilde istence bağlı düşüncelerdir. Örnek olarak Edward Sapir’in dil tanımı şu şekildedir (1921): “Dil; duyguların, düşüncelerin ve isteklerin serbestçe oluşturulmuş semboller sistemi aracılığıyla aktarılması için ayrıcalıklı olarak insanlara özgü, içgüdüsel olmayan bir yöntemdir. ”
2. Mutlak anlamda dil, düşüncenin ve Dünya görüşünün iletişim aracı olarak tanımlanır. İlk olarak Wilhelm von Humboldt’un yaptığı gibi bu tanım, dilin insanların bütün karmaşık etkinlikleri ve düşünce süreçleri için vazgeçilmez olduğu gerçeğinden yola çıkmaktadır. Dil insanlar arasındaki anlaşmayı sağlayan tamamlayıcı bir araç değildir, aksine Dünya'daki nesnelerin ve olguların algıları da dilsel olarak oluşturulur. Nesneler ve durumlar Dünya'nın dilsel olarak kavranışı sayesinde anlamsal bağlamlara dönüşürler. Bu anlamsal bağlamlar olmadan insanlar için Dünya'da bir yol bulma olanağı mümkün olmazdı. O hâlde insan ilk olarak anlamsal sayılan bir Dünya'da hayvan gibi yaşamamıştır. İnsanlar bu Dünya üzerinde başlangıçta bütünleyici olarak ve zaman zaman dil aracılığıyla anlaşmıştır, hatta dil ile iç içe yaşamıştır. Bu, nesnelerin her zaman dilsel bir bağlamda bulunduğu insanın var olmasını ifade eder. Bu yaklaşım da dilin olgusu karşısında bir iletişim aracı olarak bulunur. ( Martin Heidegger, Ernst Cassirer, Hans-Georg Gadamer).

Ayrıca dilin gösterge bilimiyle (işaret bilimi) bağlantılı olan tanımı da önemlidir. Bu gelenekten sonra Ferdinand de Saussure, dili bir göstergeler sistemi olarak tasarlamıştır ve bu dil göstergesini telaffuzun (signifiant = gösteren) ve fikrin (signifié = gösterilen) zorunlu ilişkisi olarak hatta zihinsel bir şeyler olarak ifade etmiştir.

Dil, kuşaklar arasında ve aktüel durumda insanlığın kullandığı bağdır. Bu bağ kültürün taşıyıcısıdır. Bundan dolayıdır ki, dil ve kültür birbirini sürekli etkileyen iki olgudur. Bu iki olgudan herhangi birinde olan değişiklik diğerini de etkiler. Bu da doğal bir süreklilik ve tabii olma durumunu doğurur. Dil, toplumda var olan bir gerçekliktir. Onun için toplum örnekleminde bulunan unsurların benimsemesi olmadan bir dile dışarıdan etki etmek zordur.

• Dil, insanların karmaşık iletişim sistemlerini edinme ve kullanma becerisidir.
• Dil (organ), ağız içerisinde bulunan organdır.
• Dil Gölü
• Dil, 1990 yapımı bir Hint filmidir.

Dil (lingua, tongue), ağız içinde bulunan ve tat alma duyusunu gerçekleştiren, kaslardan yapılmış bir organdır. Ayrıca yiyecekleri çiğneme ve yutma işlemlerine yardım eder, insanlarda konuşmayı da sağlar. Kendini yenileme hızı en yüksek organ olarak da tanınır.