Vikipedi
Gılgamış ( Asurca: ܓܲܠܓܵܡܸܫ Gilgameş) Mezopotamya'da yaşayıp hüküm sürdüğüne inanılan efsanevi Uruk kralının adı olup, Antik Çağ Mezopotamya edebiyatının en iyi bilinen eserlerinden Gılgamış Destanı'nın baş kahramanıdır.
Destanın daha eski olan Sümerce metinlerinde adı Çélgameş olarak geçer.George, Andrew (2003) The Babylonian Gilgamesh Epic, Oxford. ISBN 0198149220, s.7 Üçüncü Ur Hanedanı (yaklaşık MÖ 2100-2000) zamanına ait Sümerce metinlerde Gılgamış birbirinden ayrı birkaç hikâyenin kahramanı olarak görülürken Eski Babil dönemi (yaklaşık MÖ 1900-1600) ve sonrasında bu metinler bir araya getirilerek günümüzde daha yaygın olarak bilinen Gılgamış Destanı oluşturulmuştur. Bu destanda Gılgamış’ın anne ve babası tanrıça Ninsun ve bir diğer efsanevi Uruk kralı Lugalbanda’dır. Dolayısıyla Gılgamış yarı tanrıdır ve insanüstü bir güce sahiptir. Güçlü Gılgamış Uruk kenti erkeklerinin de kendisi gibi soluksuz çalışmasını isteyince, kentin kadınları, erkekleri kendilerine vakit ayırabilsin diye tanrıça Aruru'ya ve diğer tanrılara yakarır ve onlar da Gılgamış’a rakip olacak ve onu oyalayacak vahşi ve güçlü Enkidu'yu yaratırlar. Gılgamış Enkidu ile arkadaş olur ve birlikte maceralara atılır, ancak Enkidu bir gün ölür. Enkidu'nun ölümü Gılgamış'ı tam anlamıyla yıkmıştır ve kendinin de yarı insan olması nedeniyle bir gün öleceğini düşünerek ölümsüzlüğü aramaya koyulur. Onu asıl meşhur eden de bu ölümsüzlük arayışıdır ki, Gılgamış denizin dibinden ölümsüzlük otunu çıkarmasının ardından gelen türlü maceralardan sonra gerçek ölümsüzlüğün, adının gelecek kuşaklar tarafından anılması olduğunu anlayacaktır.
Me-Turan’da (Tell Haddad höyüğü) bulunan Sümerce bir tablet Gılgamış’ın ölümünü anlatır. Tanrılar tarafından ölümsüzlük isteği reddedilen Gılgamış öldüğünde, Uruk halkı geçici olarak Fırat nehrinin yatağını değiştirip, ölen krallarını nehir yatağına inşa edilen bir mezara gömerler.Me-Turan fragmanının ingilizce tercümesi - The Electronic Text Corpus of Sumerian Literature 2003 yılında bir arkeloji kazısında bulunan yapının bu mezar olabileceği iddia edilmiştir."Gilgamesh tomb believed found" (Gılgamış'ın mezarının bulunduğu düşünülüyor) - BBC News Online yazısı, 29 Nisan 2003.
Gılgamış’ın tarihi bir karakter olup olmadığı halen tartışma konusudur. Gılgamış ismi Sümer Kral Listesi’nde tufan sonrası dönemde Uruk şehrinin beşinci kralı olarak görülür ve 126 yıl hüküm sürdüğü yazılıdır. Ayrıca Gılgamış öncesindeki kralların hüküm süreleri de binlerce yıl gibi fantastik rakamlardır. Uzmanlar arasındaki genel kanı Sümer Kral Listesi’nin Üçüncü Ur Hanedanı zamanında (yaklaşık MÖ 2100-2000) yazıldığıdır ve henüz bundan önceki dönemlere ait dökümanlarda Gılgamış ismine rastlanmamıştır.George, s.4-6
Gılgamış Operası, Nevit Kodallı tarafından 1963’de bestelenmiş dört perdelik dramatik opera. Sümer destan kahramanı Gılgamış’ı konu alır. Librettosunu Orhan Asena yazmıştır.
Hazırlama ve sahnelemeler[ değiştir]1954 yılında, Orhan Asena’nın Gılgamış Destanı’nı konu alan “Tanrılar ve İnsanlar” adlı oyununun müziğini yapan Kodallı, piyesi opera halinde yazmak istemiş ve Asena ile Kodallı’nın 1960’da başladıkları çalışma sonucunda eser 1963’de son halini almıştır.
Eser, ilk defa 27 Ocak 1964’te Ankara Devlet Opera ve Balesi tarafından sahnelendi. İlk sahnelenmede rejisörlüğü Cüneyt Gökçer üstlenmiştit.
Eser, Mersin ve İstanbul’da da sahnelenmiştir Aslı Karaca, Nevit Kodallı’nın Tüm Müziklerinin Ayrıntılı İncelenmesi ve Değerlendirilmesi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kompozisyon ve Orkestra Şefliği Anasanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, Mersin, 2008.
Roller[ değiştir]