Güncel Türkçe Sözlük
-
isim İki veya dört tekerlekli, dingili tekerlekle
birlikte dönen öküz arabası
"Kağnıyı araba ile, kamyonet ile değiştiriyor." - E. İ. Benice
Zanaat Terimleri Sözlüğü
Her nesnesi tahtadan yapılmış iki öküz ya da inek tarafından çekilen, çift tekerlekli araç. (*Kemalpaşa -İzmir; Yenikent *Aksaray -Niğde)
Vikipedi
Eskiden insanların yük taşımak için kullandıkları araç. Genellikle öküzler tarafından çekilmek suretiyle, bazen de at veya eşekle de kullanılır.
Kağnılar; teker, kağnı evi ve boyunduruk olarak 3 parçadan meydana gelir. Tekerlekler ay biçimi 2 tahta ile bunların arasında bir göbekten ibarettir. Tekerin çerçevesine 1 cm kalınlığında 2–3 cm genişliğinde demir çember kızdırılarak geçirilir. Böylece tahta tekerleğin kısa zamanda parçalanıp elden çıkması önlenmiş olur. Tekerlekleri birleştiren dingil üzerine oklar ve bu okların üzerine de kağnı evi tabir edilen kısım oturtulurdu. Boyunduruk ise hayvana kayışla bağlanan kısımdır. Kağnıyı idare eden kimse ayakta veya oturarak, elindeki 2 metre boyundaki meses veya üvendere (Yozgat'ta böyle söylenir.) adı verilen ucu nodullu (sivri demir) değnekle öküzlere yön verir. Boyundurukta dört adet ucunda ip veya kayış bağlı zelve olur.Birde ısınmayı ve dönerin yanmsını önlemek içinkağlağı denen bir kap olur,içinre yağ ve kayısı çekirdeği ezmesi olur.
Kağnı, Sabahattin Ali'nin 1936 tarihli öykü kitabı. İçerik olarak 1932 yılında yayımlanmış olan Bir Skandal haricinde yazarın 1935 ile 1936 yılları arasında yayımladığı 13 hikâyesini içermektedir. Hikâyelerin ana temasında köylüler, işçiler ve mahpuslar vardır. 1935 tarihli Değirmen adlı öykü kitabı ile yazarda başlayan gerçeklik eğilimi Kağnı ile devam eder. Anlatım daha yalın, dil ise daha sade olmaya başlar. Hikâyeler duygu ve izlenimden çok olay ve gözleme dayanmaktadır.
Günümüzde Yapı Kredi Yayınları'ndan çıkan Kağnı, Ses, Esirler adlı kitabın ilk kısmında yer alır.
"kağnı" kelimesinin kullanım örnekleri.
Parkta, İstiklal Yolu'nu çağrıştıran kağnı arabası, bilgilendirme panoları, çakıl taşlarıyla döşeli yürüyüş yolu gibi alanlar yer alıyor.
Vadinin hemen yanında fosil yatağı, UNESCO'nun geçici listesinde bulunan Kültepe, doğal sit alanı Engir Gölü, tarihi kağnı yolları ve bunlarla beraber vadi içerisindeki tüm değerler düşünüldüğü zaman, UNESCO için çok geç kalınmış.
Istar denilen kilim dokuma tezgahı, hokka denilen ölçü aleti terazi, yün eğirerek ip haline getiren kirmen ve çıkrık, at arabası ile kağnı tekerleri, ibrik, kazan, çanak, çakı, gramafon, kamçı, eğer, değirmen taşı, süt makinesi, dibek tokmağı, yay, heybe, kilim, keçe, tüfek, çamaşır tokucu, örs, makas, kırklık olarak bilinen koyun yünü ve keçi kılı kesme makası, çan, kapan gibi çok sayıda kendi elleriyle ahşaptan oyarak ve demirden döverek yaptıkları eşyaları akrabaların da getirdiğini belirten Ali Kara, aynı zamanda kalaycılık işi de yapıyor.
Huzurevi müdürü Emin Tamtürk ise, usta öğretici Halil Basri Uluğ'un destekleriyle yok olmaya yüz tutan eserlerden oluşan nayla, serender, gemi, kağnı ve tablo gibi birçok eseri huzurevinde kalan yaşlıların yaptığını söyledi.