Vikipedi
Kitosan, kitin'in deasetilasyonu ile elde edilen lineer bir aminopolisakkarittir. Kitin ise, kabuklu deniz hayvanlarının kabuklarında çok miktarda mevcut olan ve yeryüzünde selülozdan sonra en fazla bulunan doğal bir biyopolimerdir. Kitin, bir N-asetil-D-glukozamin polimeri ve kitosan ise bir D-glukozamin ve N-asetil-D-glukozamin kopolimeridir. Deasetile edilmiş kitin, kitosan olarak adlandırılır. Deasetilasyon işlemi, kitinin üzerindeki asetilamino (-NH-CO-CH) gruplarının amino (-NH) gruplarına dönüştürülmesi işlemidir. Bu deasetilasyon sonunda N-asetil-D-glukozamin grupları tamamen dönüştürülemez ancak sayıları D-glukozamin gruplarına göre azalır. Deasetilasyon derecesi, amino gruplarının sayısının, asetilamino gruplarının sayısına oranı olarak tanımlanır. Deasetilasyon işlemi sonunda kitin, kitosana %80-90 deasetilasyon derecesine kadar yaklaşabilir. Kitosan çok etkili bir adsorbent olduğu için kullanım alanları genelde bu amaca yöneliktir. Endüstriyel atıksularda bulunabilen ve çöktürülerek uzaklaştırılması zahmetli olan Cr gibi ağır metallerin kitosanla adsorplanarak uzaklaştırılması mümkündür. Ayrıca toksik olmaması ve biyoaktif özelliklerinin de bulunmasından dolayı kitosan, ilaç sanayi ve medikal uygulamalarda da sıkça kullanılmaktadır. Kitosanın günümüzdeki en yaygın kullanımı, sindirim sistemindeki yağları tutarak bloke etmesi sebebiyle zayıflama haplarındadır.
Tıp ve askeri alanda kullanımı;
Kitosan, kanama olan bölgeye uygulandığında elektrostatik etkileşimler sayesinde eritrosit hücrelerini yara ağzına doğru çekmek suretiyle pıhtılaşmayı sağlamaktadır. Bu sebeple ameliyatlarda ya da askeri alanda yaralanmalarda kan durdurucu olarak kullanılmaktadır.
Tüm bu özelliklerinin yanı sıra, toksik olmaması nedeniyle kitosanın gıda endüstrisinde antimikrobiyel ve antioksidan etki sağlamak, durultma, esmerleşme inhibisyonu, emülsiyon oluşturma, yenilebilir film oluşturma, nem tutma, kıvam arttırma, absorbsiyon vb. amaçlarla gıda katkı maddesi olarak kullanımı giderek yaygınlaşmaktadır.
Kanama Durdurucu Celox'un bulunmasında etkin rol alan bilim adamı Edwim Lee Johnson'nun Washington eyaletinin değişik okyanus kıyılarında yaptığı şaşırtıcı gözlemleri sonucunda bulunmuştur. Sahil boyunca parçalanmış ve bacakları kopmuş yengeçlerin herhangi bir kanamaya maruz kalmadıklarını tespit ettikten sonra araştırmalarını bu yönde yoğunlaştıran Dr. Edwim Lee Johnson yengeçlerin kanamalarının olmadığını ve de yaraların hızlı, temiz ve sorunsuz iyileşmesinin nedeninin crustaceousların kabuklarındaki (en:exoskeleton) kitosan (en:chitosan) maddesinin olduğunu belirledikten sonra CELOX Kanama Durdurucu'nun geliştirilmesi için çalışmalara başlamış Haziran 2006 tarihinde de FDA'den onay alarak Acil Tıp için olmazsa olmaz olan kanama durdurucuyu bulmuştur. Celox markasının anlamı hücre kitlemedir. Ürünün ilk kullanıcılarının silahlı kuvvetler olması yapılan birçok araştırmaların askeri kökenli hastaneler olması dikkat çekmektedir. Özellikle ABD donanmasının bağımsız çalışmasında 48 denek femoral arter tam kesisini p=0,001 olmak kaydıyla %100 durdurması, 180 dakika süresince tekrar kanama yapmaması ve ürünün anti bakteriyel, anti mikrobik ve fungisit olması ürünün ABD, NATO ve birçok ülkenin silahlı kuvvetlerinin envanterine girmesini sağlamıştır. (14)