Güncel Türkçe Sözlük
-
isim, biyoloji Hücrede enerji üretiminden sorumlu olan
ve oksijenli solunumun gerçekleştiği organcık
Biyoloji Terimleri Sözlüğü
(Yun. mitos: iplik; chondron: tane) Ökaryot hücrelerin sitoplâzmasında bulunan, iki zarla çevrili olup iç zarı içe doğru krista denen uzantıları meydana getiren, Krebs devri ve oksidatif fosforilâsyon olaylarının yapıldığı ve sonuçta ATP'nin oluştuğu, küçük halkasal DNA'sı ve ribozomları olan bir organel.
Su Ürünleri Terimleri Sözlüğü
Hücrede enerji üretiminden sorumlu olan ve oksijenli solunumun gerçekleştiği organel.
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu
(botanik)
Vikipedi
Mitokondri, hücre organellerinden biridir. Yunanca mitos (iplik) ve khondrion (tane) sözcüklerinden türetilmiştir. Boyları 0,2-5 mikron arasında değişir. Şekilleri ise ovalden çubuğa kadar değişkenlik göstermektedir. Bazı hücreler tek bir büyük mitokondri içerebilse de mitokondriler hücrelerde çoğunlukla fazla sayılardadır. Sayıları hücrenin enerji ihtiyacına göre değişir. Özellikle kas ve sinir hücreleri gibi enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde çok sayıda mitokondri bulunur. Bir karaciğer hücresinde sayıları 2500 civarına ulaşabilir.
- Bölünüp çoğalma özelliğine sahiptirler.
- Solunum sırasında monomer organik besinler,inorganik besinlere dönüşürler.
- Görevi;0 'li solunum ile ATP sentezini gerçekleştirmek
- Mitokondriler, oksijenli solunum yapan ökaryotik hücrelerde bulunur. Prokaryotik hücrelerde ve memelilerin alyuvarlarında bulunmaz.
- Solunum sırasında monomer organik besinler,inorganik besinlere dönüşürler.
- Mitokondri hücrede enerji üreten organeldir.
- Mitokondrilerin büyüklük ve şekilleri bakterilerinkiyle benzerlik gösterir.
- Kendilerine ait ribozom,DNA ve RNA ları vardır. Mitokondri ribozomları yaklaşık olarak bakteri ribozomlarının büyüklüğündedir. Mitokondriyal DNA bakterilerde olduğu gibi daireseldir.Tüm bunlar Endosimbiyoz Kuramını desteklemektedir. Endosimbiyoz Kuramına göre mitokondri bir aerob prokaryotun ökaryotik hücre içine girerek simbiyotik olarak yaşayamaya başlaması sonucu gelişmiş bir organeldir.
- Mitokondriler kloroplastlar gibi çift zara sahip organellerdir.
Mitokondride 4 kısım vardır. Bunlar dış zar, iç zar, zarlararası (periferal) bölge ve matriksdir. Dış zar iç zara göre daha kalındır ve porin denilen taşıyıcı proteinler bulundururlar. Mitokondri içerisine girecek maddeler porinlerle alınırlar. İç zar dış zara göre daha seçici geçirgen yapıdadır. Dış ve iç zar arasındaki bölgeye periferal bölge adı verilir. İç zar mitokondri matriksine doğru girintiler yaparak krista denilen yapıları oluşturur. Kristalar kese, boru, tüpçük, zigzag gibi çeşitli şekillerde olabilirler. Kristaların mitokondri eksenine uzanma biçimleri genelde enine olmakla birlikte, boyuna ve çapraz olarak da olabilir. İç zar üzerinde solunumda görev alan ETS proteinleri bulunur. Bu sebeple enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerin mitokondrilerindeki krista sayısı daha fazladır. İç zar üzerinde elementer partikül ( Racker partikülü) denilen yapılar vardır. Bu yapıların iç zarla bağlantılı olan bir sap bölgesi ve buna bağlı baş bölgesi vardır. Baş bölgesinde kimyasal enerjiden ATP sentezi gerçekleştiğinden bu bölgeye ATPozom ismi verilmektedir. Matrikste organel proteinlerinin 2/3'ü bulunur.
Mitokondriler kalıtımsal olarak yavruya annesinden geçer, babadan gelen spermlerin bu konuda yavruya hiçbir katkısı yoktur.
İlk bu organeli inceleme işlemleri 1840'larda yapılmıştı. Richard Altmann, 1894 yılında bu organeli keşfetti ve "bioblasts" adını verdi. "Mitokondri" terimi ise 1898 yılında Carl Benda tarafından kullanılarak literatüre geçti. Leonor Michaelis, Janus yeşili boyasını keşfetmesiyle supravital boyama yöntemiyle 1900'de mitokondriyi ayrıntılı inceledi. Friedrich Meves, 1904'te bitkilerdeki ilk mitokondri(Nymphaea alba) kayıdını yaptı.Ernster's citation is wrong, correct citation is , cited in Meves' 1908 paper and in , with confirmation of Nymphaea alba 1908 yılında Claudius Regaud bu organelin protein ve lipit içerdiğini destekledi. 1925 yılında David Keilin'in sitokromları keşfedene kadar solunum reaksiyonları açıklanamadı.
1941'de hücresel metobolizmada ATP fosfat bağlarınından enerji elde edildiği Fritz Albert Lipmann tarafından keşfedildi. Bu yılları takiben, bu olayın hücresel solundaki önemi araştırıldı ancak mitokondrinin etkisi bilinmiyordu. Albert Claude, doku fraksiyonasyonu ile mitokondriyi diğer hücrelerden izole etti. Bu deneyde zamanla solunumda mitokondrinin etkisi görülmüştür.
İlk yüksek çözünürlüklü mikrograflar 1952 yılında oluşturuldu. Bu yöntem, Janus Yeşili boyama yönteminin yerini alarak mitokondri incelemesinin tercih edilen yöntemi olmuştur. Bu yolla mitokondrinin hücreden hücreye değişmekte olduğu anlaşılmıştır.
Popüler bir terim olan "hücrenin güçevi", Philip Siekevitz tarafından 1957'de ortaya çıkmıştır.
1967'de, mitokondrinin ribozomlar içerdiği ortaya çıkmış; 1968'de mitokondri gen haritası metotları keşfelilmiş ve 1976'da ise mitokondri gen haritası tamamlanmıştır.
Kaynakça[ değiştir]"mitokondri" kelimesinin kullanım örnekleri.
Probiyotik olma özelliklerinin yanında bu ürün, vücutta enerji tüketimini ve hücre içinde mitokondri hızını da artırarak kilo almayı önleyen bütirat ve bol miktarda kısa zincirli yağ asitleri üretmesi nedeniyle bağırsak sağlığı, özellikle kolon kanserinin önlenmesi açısından da yararlı olacak.
Yükseltide yapılan antrenmanlar sonucu kan hücresinde hemoglobin ve eritrosit miktarında mitokondri yoğunluğunda ve kas dokudaki enzimlerin düzeyinde artış meydana gelir.
Bu kokteyl takviyesi ile mitokondri tarafından daha az sayıda serbest radikal üretiliyor.
Mitokondri hastalığı denince akla kas zayıflığı veya beyin ve sinir sistemini ilgilendiren sorunlar gelse de diyabetten kalp hastalıklarına kadar birçok soruna yol açabilir.
Bazı uzmanlar, günümüzde mitokondri hastalıklarının ancak çok ağır olanlarının teşhis edilebildiğini, bu vakaların buz dağının su yüzünde kalan bölümü olduğunu ileri sürüyor.
Önemli bir neden de anneden çocuğa geçen mitokondri anormallikleridir.
Bu sebeple babada mitokondri hastalığı varsa çocuğa geçmez, ama annenin hastalığının geçme ihtimali yüksektir.
Annede hastalık yapabilecek anormallik varsa çocuğa mitokondri DNAsının geçmesini önlenmesi gerekir.
mitokondrik Havva Ana diyebileceğimiz bir kadından kaynaklanan bazı mitokondri genlerinin yüz binlerce kuşakta anneden kızına, onun kızına vs.
Hasarlı mitokondri sahibi kadınlar süregelen düşük vakaları yaşayabiliyor.
Mitokondri transferinde yumurta öncü hücrelerinin kaynak olarak kullanılıp, kalitesini yitirmiş yumurta hücrelerine Mitokondri transferinin tüp bebek başarısızlığı yaşayan kadınlarda yeni bir umut ışığı olduğudur.
Öte yandan, suyun akışkanlığı biraz daha az olsaydı, proteinler, enzimler gibi makromoleküllerin ve özellikle mitokondri gibi özelleşmiş yapılar ile küçük organellerin kontrollü hareketleri imkansız hale gelecekti.
Yeni yöntem sayesinde sadece embriyonun hücre çekirdekleri içinde saklanan genetik şifresini değil, aynı zamanda mitokondri adı verilen ve sağlıklı bir gebelik için elzem olan kısımdaki genetik şifreyi de inceliyoruz.