"nova" ne demek

• isim, gök bilimi Parlaklığı birdenbire artan, patlamalı değişen yıldız
  

(astronomi)

Parlaklığı birden bire (on-onüç kadir) artan değişen yıldız. Nova'lar başlangıçta yeni doğmuş yıldızlar sanılmıştır.

Nova, bir beyaz cüce üzerinde görülen kataklismik nükleer patlamadır, yıldızın ani ışımasına sebep olur. Novalar diğer ışıma fenomenleri süpernovalar ya da parlak kırmızı nova ile karıştırılmamalıdır. novanın bir çift yıldız sistemindeki beyaz cüce üzerinde olduğu düşünülür.

Sistemin iki yıldızı birbirine yeteri derecede yakınsa madde beyaz cücenin üstüne eşi olan yıldızdan düşebilir. Kontrolsüz bir füzyon reaksiyonu başlar ve nova yıldızın üstüne hidrojen dökülmesiyle oluşur.

Geliştirme

Eğer beyaz cücenin yakın bir eşi varsa, roche lobundan akan, beyaz cüce eşinin dış atmosferinden düzenli olarak madde alacaktır. eşi bir ana sıra yıldızı olabilir ya da bir kırmızı dev ya da bir kırmızı deve genişliyor olabilir. Beyaz cücenin yüzeyindeki yakalanan gazlar bir CNO çevrimi yolu ile yanmaya başlar.

Helyum novası

Helyum novası önerilen bir kategoridir, hidrojen hatları içermez, beyaz cücenin helyum kabuğunun patlamasıyla oluşabilir. 1989'da Kato, Saio and Hachisu tarafından önerilmiştir. İlk helyum nova adayı 2000 yılında gözlenen V445 puppis'dir. sonrasında ise dört nova patlaması helyum novası olarak önerilmiştir.

Oluşma oranı ve astrofiziksel önemi

Astronomlara göre samanyolunda her yıl 30 ile 60 arası, yaklaşık olarak 40 nova görülür. samanyolunda keşfedilen novaların sayısı ise oldukça düşüktür, yılda 10. Andromeda galaksisinde ise her yıl 20 mag. dan büyük 25 nova keşfedilmiştir. Diğer yakın galaksilerde ise daha küçük sayılar görülmüştür.

Nova ejecta nebula spektroskopik gözlemi göstermiştir ki helium, carbon, nitrogen, oxygen, neon, and magnesium bakımından zengindirler. yıldızlararası ortama novanın katılımı büyük değildir. Nova bir süpernovanın 1/50 si bir kırmızı dev ya da superdevin 1/200 ü kadar madde sağlar.

RS ophiuchi gibi tekrarlayan novalar nadirdir.

Alt türleri

Işık eğrisi hızı gelişimine göre sınıflandırılır.

NA: hızlı novadır, ani parlaklık artışıdır, 100 günde 3 mag. parlaklık düşüşü görülür, parlaklığın 1/16 sına düşüş.

NB: yavaş nova, 150 veya daha fazla günde 3 mag. düşme görülür.

NC: çok yavaş nova. bu tip nova normal novadan oldukça farklıdır. Örnegin Wolf-rayet yıldızı gibi özellikler sergileyen oluşumdaki bir gezegensel nebula gibi.

NR/RN: tekrarlayan nova, 10-80 yıl ara ile ayrılmış iki veya daha fazla patlama novaları gözlenmiştir.

Bilinen on galaktik tekrarlayan nova vardır.

Ekstragalaktik nova

M31 deki nispeten yaygındır. Her yıl M31 de bir çift düzine nova keşfedilmiştir. Astronomik telegram merkez bürosu M31, M33, M81 deki novaları izlemektedir.

Patlama birkaç saat içinde olur, sonra haftalar, aylar, belki de yıllar sonra hemen hemen eski düzeyine ulaşır. Patlamalar tekrarlanabilir. Patlamada, kütlesinin on binde birinden az bir kısmını genişleyen kabuk olarak dışarıya atar. Örneğin; 1918 de patlayan Nova Aquilae parlaklığını + 5 den - 8 kadir'e (13 kadir) artırdı, attığı gazın hızının 1700 km/s ye ulaştığı gözlendi.

Gözlemler novaların, bileşenlerden birisi beyaz cüce olan çift yıldız olduklarını göstermektedir; diğer yıldız bir kırmızı devdir ve atmosferi genişlemektedir. Genişleyen maddenin bir kısmı beyaz cücenin kütle çekimi alanına girer ve beyaz cüce üzerine dökülür. Hidrojenini daha önce tüketmiş olan beyaz cüce, yeni toplanan ve hidrojence zengin gazı yeterince biriktirince, yüzeyde çekirdek tepkimeleri başlar, ısınan gaz patlamalı olarak atılır, sonunda beyaz cüce eski durumuna döner. İşlem tekrarlanabilir.

Nova, Küba'da Bilişim Teknolojileri Üniversitesi (UCI) öğrencileri tarafından geliştirilen, i386 işlemci mimarisini destekleyen Linux dağtımı. 2.0 sürümüne kadar Gentoo ve Sabayon tabanlı olarak geliştirilirken, Nova 2.1 sürümü Ubuntu 10.04 LTS (Ubuntu Lucid) temel alınarak geliştirilmiştirhttp://distrowatch.com/table.php?distribution=nova. Amaç Küba'nın Windows'a olan bağımlılığını azaltmaktır. Havana'da "Teknolojik bağımsızlık" konulu bir konferansta duyurulmuştur.

Nova, PBS kanalında yayınlanan, yapımı WGBH tarafından gerçekleştirilmiş popüler bilim konularını işleyen bir ABD dizisidir. Dizi ABD ve 100'den fazla ülkede gösterilmektedir. Yapım, bazılarını birden çok kez olmak üzere birçok büyük televizyon ödülü kazanmıştır.

Nova çoğu zaman konunun uzmanı bilim adamlarıyla röportaj ya da bazen de bir keşfin yaşandığı esnadaki görüntüler yayınlanır. Bazı bölümlerde bilimin tarihi yönleri üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu bölümlere örnek olarak Colditz Kalesi, Drake denklemi, Temel parçacıklar, Fermat'nın son teoremi, küresel ısınma, silisyum karbür, Vinland Haritası gibi konular üzerinde duran bölümler gösterilebilir.

Nova programları akıcı gidişatı, anlaşılır metinleri ve öz kurgusuyla övülmüştür. Nova internet sayfası da ödüllere layık görülmüştür.

• Horizon, 1964'ten beri yayınlanmakta olan BBC Two programı

• Nova's Official Website