Vikipedi
Semele, Yunan mitolojisinde Cadmus ile Harmonia'nın kızı. Zeus'tan Dionysos'u doğurduğuna inanılırdı.
Dionysos kültündeki diğer parçalar gibi Semele de Yunan değil, büyük bir ihtimalle Trako-Frigyalı bir kökene sahiptir. Ayrıca Semele'nin babası olarak geçen Cadmus'un efsanesi ise Cadmus'un Fenike'li bir kökeni olduğunu ortaya çıkarır.
Bu sırada Zeus mucizevi şekilde orada biten bir asmanın koruduğu cenin halindeki Dionysos'u kurtarır ve bacağına diker. Birkaç ay sonra Dionysos doğar. Bunun yüzünden Dionysos bazen "iki kez doğan" olarak anılır. ( Apollodorus iii.4.3; Apollonius Rhodius,iv.1137).
Büyüyünce Dionysos annesini Hades'ten kurtarır ve annesi Olympos Dağı'nın Thyone diye yeni bir isimle tanrıçası olur. Burada Zeus tarafından bir köşkle ödüllendirilir. Romalı tanrıça Stimula'nın Thyone'nin dengi olduğu söylenir.
Semele ( HWV 58) George Frideric Handel tarafından, liberettosu ( William Congreve librettosundan uyarlanıp) İngilizce olarak hazırlanmış ve prömiyeri 10 Şubat 1744'de Londra Covent Garden Tiyatrosu'nda sahnelenmiş 3 perdeden oluşan bir 'müziksel dram' veya opera ve oratoryo.
Hazırlanma[ değiştir]Libretto ilk önce 1705/1706'de tanınmış İngiliz tiyatro oyunu yazarı William Congreve tarafından İngilizce olarak İngiliz besteci John Eccles'in hazırlamakta olduğu opera için yazılmıştır. Bu librettoyu Handel, Newburgh Hamilton'un yardımı ile değiştirmiş ve kendi operası için librettoya oluşturmuştur. Bu libretto antik Yunan miti olan Jüpiter'in sevgilisi ve Dionysos'un annesi olan Semele hakkında olup ünlü Latin edebiyatının şairi Ovidius'un Metamorfozlar adlı eserinin 3. Kitabı'ndan bulunan Baş-tanrı Jüpiter ile ölümcül Semele'nin aşkını ele alan metinden uyarlanmıştır.
Bu eserinin müziğinin hazırlanmasına Handel 3 Haziran 1743'de başlamıştır. 13 Haziranda birinci perdenin bestelenmesini bitirip hemen ikinci perdenin bestelenmesine başlayıp bunun bestelemesini 7 günde bitirmiştir. Sonra üçüncü perdenin hazırlanması ile orta seslerin doldurulması tamamlanması ile bu eserin bestelenmesini ise Handel 4 Temmuz'da bitirmiştir. Bu operanın prömiyer temsili 10 Şubat 1744'de Londra'da Covent Garden Tiyatrosu'nda sahnelenmiştir.
Semele içeriğinde Handel'in daha önce hazırladığı ve diğer opera bestecilerin hazırladığı müziksel parçalar aktarılmış bulunmaktadır. Kendi eserleri olan Guilo Cesare operası ve Fra pensieri qual pensiero (HWV 115),'dan parçalar bu eserde bulunmaktadır. Ayrıca Alessandro Scarlatti (özellikle Il Pompeo operasından), Porta, Keiser ve Telemann adlı bestecilerin eserlerinden parçalar bu esere aktarılmıştır.
Bu eserin janrının ismi Handel tarafından "müziksel dram" olarak verilmiştir ama özellikle bu eserine oratoryo mu yoksa bir opera mı olduğu gayet tartışmalıdır. Handel müziksel kariyerinin son yıllarında, özellikle kurmuş olduğu "Kraliyet Müzik Akademisi (Royal Academy of Music)" adlı kurum iflas durumuna geldiğinde ve 1741'de son İtalyan opera eseri "Deidamia" sahnelenmesinden sonra, İngilizce hazırlanmış "oratoryolar" ve "müziksel dramlar" hazırlayıp bunların Covent Garden Tiyatrosu'nda yapımlanıp sahnelenmesine başlamıştı. Özelikle dinsel konular işleyen ve dini yortu dönemlerinde (Noel ve Paskalya yortuları) sahnelediği oratoryoları için popüler bir seyirci kütlesi yaratmıştı. Bu seyirciler onun müziğinden hoşlanmakta; ama İtalyan operalarının ele aldığı ve açık saçık buldukları konulardan hoşlanmamakta idiler. Bundan dolayı Handel İngiltere müziksevenlerini ikiye ayırmış gibiydi. İtalyan operasını sevenler ona rakip olarak "Middlesex Opera Şirketi" adlı bir opera kumpanyası ve yeni bir opera trubu kurmaya çalışmaktaydılar. Handel Şubat 1744'de Paskalya yortusu döneminde genellikle halka açık yeni bir oratoryoyu sahnelediği bir dönemde, son hazırlamış olduğu "Semele"'yi oratoryo-müziksel dram adı ile seyirciye sundu.
Semele eseri hazırlanma (ve halka ilan) tarzı ile bir oratoryo idi; ama bir oratoryo olma özelliklerine tamamıyla uymamakta idi. Oratoryo, opera ve müziksel tiyatro oyunu janlarının bir karışımı idi ve 19. yüzyılda geliştirilen "grand opera" janrının bir öncüsü idi. Bu eser oratoryodan şu nitelikleri ile değişikti. Bir oratoryonun metni kutsal sayılan İncil'de bulunan hikâye konularının metinlerine dayanmakta idi. Halbuki Semele antik Romali şair Ovidius'un antik Yunan tanrı, tanrıçalarının ve ölümlü insanlar arasındaki insancıl aşkı tema ve konu almakta idi. Bir oratoryoda müzikologların "anthem tarzı" adını verdikleri koro eseri bulunmakta idi ve bunlardan birkaç tanesi bir oratoryoda yer almakta idi. Buna karşılık bir İtalyan tipi operada koro sayısı çok azdı; genellikle Handel'in tipik İtalyan opera eserleri içinde 2 veya 3 koro bulunmaktaydı. Halbuki Semele'de 10 tane koro eseri bulunmakta ve bunlar "anthem tarzı" ile hazırlanmıştı. Bir oratoryada ortaya çıkan önemli olaylar (doğrudan doğruda sahnede gösterilmeyip) seyircinin hayal gücüne bırakılmaktaydı. Bu kurala uyan Semele eserinde Handel Semele'nin Jüpiter ile olan sevişme olaylarını ve Semele'nin ölümünü sahnede işlememiş ve gayet kapalı imalar ile seyirciye bu olayları nakletmişti..John K Andrews "Semele" , ed. Annette Landgraf ve David Vickers The Cambridge Handel Encyclopedia Cambridge University Press,say. 579
Sahnelenmeler[ değiştir]Bu eserlerin prömiyer temsili 10 Şubat 1744'de Londra'da Covent Garden Tiyatrosu'nda sahnelenmiştir. Bu eser Handel'in Convent Garden Tiyatrosu'nda 1741'den itibaren dinsel yortu dönemlerinde hazırlayıp, yapımlayıp ve sahnelediği oratoryolar arasında 1744'de hazırlanmış ve Handel tarafından "oratoryo" veya "müziksel dram" olarak nitelendilmiştir. Bu dönemde Handel bu dinsel yortu günleri için dinsel konulu müziksel eserler konserleri sahnelemekle isim yapmıştı ve bu eserlerini popüler bulan tiyatro seyirci grubu yaratmıştı. Bunlardan büyük bir kısmı Handel'in daha önce yapımlayıp sahnelediği İtalyan opera eserlerinin konularını uygunsuz bulup onun oratroyolarını takip etmekte idiler. Semele eseri oratoryo adlı olmakla beraber tam olarak oratorya niteliklerini taşımamakta idi. Bunun için bu prömiyerde bu grup seyirci büyük bir hayal kırıklığına uğradılar. Bazıları bu eseri ve konusunu telin ettiler. Örneğin Handel'in Messiah (Mesih) oratoryosunun librettosunu yazan Charles Jennen bu eserin ismini "müstehcen opera" olarak günlüğüne yazmıştı. Ayrıca kendine rakip olan sosyete kadınları; sosyete erkekleri ve bazı asiller İtalyan tipi olan operaları tercih etmektedirler ve hatta bu tipte eserleri Londar'da sahnelemek için yeni "Middlesex Opera Kumpanyası"nı kurmuşlardı. Bunlar da bu prömiyerden hoşnutsuz olarak ayrıldıkları belgelidir.
Bu tenkitler dolayısıyla bu eserin temsilleri devam etmedi. 4 ayrı temsilden sonra eserin temsilleri kapandı.
1 ve 8 Aralık 1744'de Handel revize edilmiş konusu ve ek ve kesilmiş müziksel paracı içeriği ile eyni bir versiyon Semele operasını yapımlayıp bu sefer King's Tiyatrosu'nda yeniden sahneledi. Bu verziyonda açıksecik bulunan dialogdan 4 kısım kesilmişti ve İtalyan operası sevenler için de eskiden hazırlammış olduğu Armınio ve Giustinoi adlı operalarından İtalyanca müziksel parçalar da alınip bu esere eklemişti. Bu reveze versiyon ancak 2 defa daha temsil edilip sahne kapatildi.
Bundan sonra bu eser de , Handel'in diğer "opera seria" janrındaki opera eserleri gibi unutuldu. Ama 1744'den sonra 18. yüzyılda ve 19. yüzyılda Handel'in Semele eseri hiç sahnelenmedi.
Anglo-Sakson ülkelerinde 20. yüzyılda bu barok müziği eserlerin ve özellikle Handel'in "opera seria" janrı eserlerinin populerliği II. Dünya Savaşı sonrasındaki yıllarda ortaya çıkmıştır. Bu Dünya Savaşı'ndan sonra Barok müzik ve Handel bazı etkili müzikologlar gayretleri yeniden popüler olmaya başlamıştır. Semele'nin Handel'in ölümünden sonra ilk sahnelenmesi Cambridge'de 1925'de yapılmıştı Anglo-Sakson ülkelerinde Handel'in "opera seria" janrı eserlerinin popülerliği ancak II. Dünya Savaşı sonrasındaki yıllarda ortaya çıkmıştır. Önce Londra'da 1954'de sahnelenmiş ve yine Londra'da Handel Opera Cemiyeti tarafından 1959, 1961, 1964 ve 1975'de sahnelenmiş ve 1970'de Sadler's Wells (günümüzde ENO - İngiliz Ulusal Opera) tarafından repretuvara alınmıştır. Covent Garden Tiyatrosu'nda ise 1982'de, (orada ilk temsilinden 238 yıl sonra) "Kraliyet Operaevi (Royal Opera House)" tarafından yapımlanıp temsil edilmiştir. ABD'de ise 1959'da Chicago şehri civarında yapılan "Ravinia Festival"'de ilk ABD prömiyeri yapılmış. Sonra 1980 'de Washington DC ve 1985'de New York'da yapımlanıp sahnelenmiştir.
"Operabase" istatistikleri 2009/10 ile 2013/14 arasındaki 5 sezonda dünya operaevlerinde yapımlanan toplam 2100 sayıda opera eserlerinin arasında değişik opera eserlerinin sayısını incelemektedir. Bu istatistiklere göre aynı 5 sezonda operaevleri repratuvarlarında bulunan 57 Handel operasının 570 sayıda yapımı arasındaki sıralamada "Semele" eseri 48 tane yapımlamada 16. sırayı almıştır.2009/10 ile 2013/14 arasındaki 5 sezon için "Operabase" istatistikleri
Roller[ değiştir]- Semele - Yunan mitolojisinde Cadmus ile Harmonia'nın kızı. Zeus'tan Dionysos'u doğurduğuna inanılırdı.
- Semele (opera) ( HWV 58) - George Frideric Handel tarafından hazırlanmis ve prömiyeri Londra'da 10 Şubat 1744 sahnelenmiş 3 perdeden oluşan bir 'muziksel dram' veya opera ve oratoryo.
- Sémélé - Marin Marais tarafından hazırlanmis ve prömiyeri Paris'da 9 Nisan 1709'da sahnelenmiş 1 prolog ve 5 perdeden oluşan bir "tragédie en musique" janrında bir opera.
- 86 Semele - bir asteroit