Güncel Türkçe Sözlük
-
isim Tereyağı çıkarmak için sütün, yoğurdun içinde
çalkalandığı kap veya makine
"Nina'nın bildiği alet değirmen ve yayıktır, buğday öğüten ve tereyağı çıkaran yararlı iki basit makine." - R. H. Karay
-
sıfat Yayılmış, yayvan
Orta Öğretim Terimleri Kılavuzu
(tarım)
Zanaat Terimleri Sözlüğü
Yoğurttan yağ çıkarmak için kullanılan ağaç araç. (*Pasinler -Erzurum)
Türkiye Türkçesi Ağızları Sözlüğü
Yoğurt ya da sütten yağ çıkarmaya yarayan araç.
Vikipedi
Yayık Han (Azerice: Yayıx, Kazakça: Жайық, Kırgızca: Жайык, Rusça: Дьайык) - Türk ve Altay mitolojisinde Irmak Tanrısı. Cayık (Tayık, Dayık) Han da denir.
Özellikleri[ değiştir]Irmaklardan ve göllerden sorumludur. 17 ırmağın kavuştuğu yerde yaşar.Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt, Türkiye, 2011, (OTRS: CC BY-SA 3.0) Irmaklara, rüzgarlara ve sulara hükmeder. Kamçısı şimşektir. Büyük Tufandan sonra gökyüzüne çıkmıştır. Su Yılanı veya Su Ejderi kılığına bürünebilir. Yerlerden sular fışkırtır. İnsanları kötülüklerden korur. Dizgini gökkuşağı, kamçısı boz alevdir. Kendisine Yayık Kaldırma adı verilen saçı (cansız nesne kurban etme) törenleri yapılır. İlkbaharda davarların ve atların avuzları (ilk sütleri) ile bulgur karıştırılarak yapılan lapalar ırmaklara saçılır. Göğün üçüncü katında oturur. Şamanlara düşünsel yolculuklarında yardım eder.Türk Folklorunda Ölüm, Özlem Ölmez Koruçı (Korucu / Koruyucu) olarak nitelenir.
Kazak ve Kırgız hikâye ve söylentilerinde Tepegözü kör eden kahramanın adı da "Yayık" (Jayık) olarak geçer. Şaman âyin ve törenlerinde "Yayık Han"ın oldukça önemli bir yeri vardır. Onun görüntüsünü beyaz kumaştan yaparlar. Tölöslerin "Tayık" dedikleri ve yalnız ağır belâlar geldiğinde yakardıkları bu ruhu "Koruçı" olarak tanımladıkları da kaydedilmiştir. Altaylar, ırmaklar taştığı zaman, "Yayık sudan çıktı" derler, çünkü mekanı 17 deniz veya ırmağın kavşağında olan Yayık Han coşup, taşan suların ruhudur ve yeryüzündeki tüm sular ona aittir.Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi (Sayfa - 603)
Cayık[ değiştir]Asya Türk lehçelerinde Cayık/Jayık sözcüğü tufan, taşkın anlamlarında kullanılır. genel olarak sel gelmesi, suların yükselmesi, ırmakların ve göllerin taşması demektir. Türk halk kültüründe ve anlatılarda yeryüzünü suların kapladığı “Büyük Tûfan” için kullanılan bir tâbirdir. Bu veyâ benzeri söylenceler yeryüzündeki pek çok kültürde yer alır fakat ilk kez Sümerlerde bahsi geçer. Altayların kökleri çok eski çağlara kadar uzandığı anlaşılan bir söylencesinde sulara hükmeden “Cayık” (Yayık/Jayık) adlı tanrının Tûfan’dan sonra gökyüzüne çıktığı söylenir.
"yayık" kelimesinin kullanım örnekleri.
Vatandaşlardan Erhan Akbel ise, yaklaşık 10 yıldır ayran içmeye geldiğini belirterek, yorgunluğunu burada yayık ayranı içerek attığını söyledi.
Samsun'dan bıçak bileme aleti, kağnılar, Ordu'dan deve çanı, dağarcık, yayık için kullanılan canlık, Mardin'den kara saban var.
Kazı alanında yarıya kadar gömük bir vaziyette toprak içinde bulunan 2 bin 500 yıllık yayık, çalışmaları yapan kazı ekibince yapılan çalışma sonrası çıkarılarak, koruma altına alındı.
Buğdayın tarlada hasat edilmesinden una, ekmeğe dönüştürülmesine, şerbet hazırlamadan yayık dövmeye, kavurga ve tarhana yapımından yorgan dikimine, geleneksel el sanatlarından çocuk oyunlarına kadar köy geleneklerini yansıtan şenlikte yerli ve Yunus Emre Enstitüsü tarafından yurt dışından gelen misafir öğrenciler de yer aldı.
Bölgede bilinen çeçil, Van otlu peynir, Ağrı tulum peyniri, dil peyniri, örgü peyniri, Kars teker kaşarı, Kars göbek kaşarı, köy peyniri, Ardahan yayık tereyağı gibi ürünler başta olmak üzere birçok lezzeti bugünün şartlarına uydurarak geliştiren Kızılkaya, ürünlerini ülke pazarına sundu.
Ahşap yayık yapımının bir zanaat olduğunu dile getiren Çakmak, bu işi severek yaptığını sözlerine ekledi.